Војната во Украина ќе биде високо на агендата во понеделник додека американскиот претседател Џо Бајден и британскиот премиер Риши Сунак ќе се сретнат во Лондон додека сојузниците се подготвуваат за самитот на НАТО во Литванија.
Тоа ќе биде шеста средба на лидерите во последните шест месеци. Во јуни, Бајден беше домаќин на Сунак во Белата куќа, обврзувајќи се на „Атлантската декларација“ да соработува на напредни технологии, чиста енергија и критични минерали за да се спротивстави на влијанието на Кина низ светот.
Бајден во понеделник треба да се сретне и со британскиот крал Чарлс пред да отпатува за Вилнус, каде што останува малку веројатно дека НАТО ќе ја пречека Шведска како нејзина 32-ра членка поради постојаните приговори од Турција.
За време на летот за Велика Британија, Бајден разговараше по телефон со турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган за во последен момент да го отвори патот кон Анкара да се согласи за пристапување на Шведска - процес кој мора да биде едногласен меѓу сите сегашни членки.
„Не можам да опишам колку блиску, колку далеку, сè што можам да кажам е дека веруваме дека Шведска треба да биде примена во НАТО што е можно поскоро“, изјави советникот за национална безбедност на Белата куќа Џејк Саливан за Гласот на Америка од претседателскиот авион „Ер Форс 1“ на пат кон Лондон.
„Ние веруваме дека треба да постои пат за да се направи тоа“, рече Саливан.
Анкара наведе дека Шведска презела некои чекори во вистинската насока, но не постигнала доволен напредок за да ја поддржи апликацијата на Стокхолм за влез во НАТО.
Анкара ја обвини Шведска дека е премногу попустлива кон милитантните курдски организации кои Турција ги смета за терористички групи. По турските барања, Шведска донесе реформи, вклучително и нов антитерористички закон. Ердоган првично ја обвини Финска дека го прави истото, но ја одобри апликацијата на Хелсинки за влез во НАТО во април.
Генералниот секретар на НАТО Јенс Столтенберг ги покани Ердоган и шведскиот премиер Улф Кристерсон да разговараат за нивните позиции на состанокот во понеделник во Вилнус.
Саливан додаде дека Бајден и Ердоган разговарале за продажба на Ф-16, тема што останува главна точка на спојување за Анкара и покрај нејзините јавни негирања. Во својата изјава, Анкара истакна дека Ердоган рекол дека „би било некоректно да се поврзе пристапот на Шведска во НАТО со продажбата на авиони Ф-16“, и му се заблагодарил на Бајден за неговата поддршка на Анкара за нејзината желба да купи борбени авиони.
Законодавците од двете партии во американскиот Конгрес, кој има овластување да одобрува голема продажба на оружје, инсистираат на тоа дека Анкара мора прво да се откаже од своите приговори за пристапувањето на Шведска пред да продолжи договорот.
Унгарија, исто така, се спротивставува на понудата на Шведска, но рече дека ќе ја одобри доколку Турција се согласи.
Самит на НАТО
На дводневен состанок во Вилнус, лидерите на НАТО ќе разговараат за зајакнувањето на поддршката за Украина, што вклучува и прецртување на последната формулација на компромисното коминике што ќе му сигнализира на Киев дека се приближува до членството без ветувања за брз пристап. Бајден неколкупати повтори дека Украина мора да направи дополнителни реформи за да се квалификува за членство во НАТО.
Во интервјуто снимено минатата недела, Бајден за Си-Ен-Ен изјави дека мисли дека е прерано да се повика на гласање за пристапување на Украина во НАТО.
„Мислам дека не е подготвена за членство во НАТО“, рече Бајден.
„Мислам дека таа не е подготвена за членство во НАТО“, рече Бајден. „Мислам дека сега нема едногласност во НАТО... среде војна. Ако војната продолжи (и Украина стане членка на НАТО), тогаш сите сме во војна. Ние (тогаш) сме во војна со Русија,“ бидејќи повелбата на НАТО ги повикува сите нејзини членки да ја бранат секоја поединечна земја кога е нападната“, рече Бајден.
Сојузниците ќе разговараат и за безбедносните гаранции за Киев надвор од рамката на НАТО додека тој се движи кон членство. Саливан рече дека Вашингтон заедно со сојузниците и партнерите во мултилатерална рамка ќе преговара за долгорочни билатерални безбедносни обврски со Украина.
„Што значи дека Соединетите Држави би биле подготвени да пружат во различни форми на воена помош, разузнавачки информации и споделување информации, сајбер поддршка и други форми на материјална поддршка, така што Украина може да се брани и да ја одврати идната агресија“, рече тој.
Земјите на НАТО, предводени од Соединетите држави, испратија помош во оружје во вредност од милијарди долари за Украина, но руските воздушни бомбардирања продолжија да убиваат десетици украински цивили, дури и кога силите на Киев соборија стотици проектили што пристигнаа. Оние што паѓаат убиваат луѓе и уништуваат станбени згради.
Нордиски самит
По самитот на НАТО, Бајден оди во Хелсинки, главниот град на Финска, за да ја одбележи неодамна приклучувањето на Финска во воената алијанса создадена по Втората светска војна и да се сретне со нордиските водачи.
Финска се приклучи на НАТО во април, со што практично се удвои должината на руската граница со најголемиот безбедносен сојуз во светот. Бајден ја окарактеризира зајакнатата алијанса на НАТО како знак на опаѓачкото влијание на Москва.
Дописникот на Белата куќа Анита Пауел придонесе за овој извештај.
