Организираниот криминал и корупцијата во Западен Балкан се во пораст по 1990-тите, по војната во поранешна Југославија во 1995 година и политичко-економската криза предизвикана од колапсот на пирамидалните шеми во Албанија во 1997 година, покажува истражување кое е резултат на Глобалната иницијатива против транснационален организиран криминал.
Северна Македонија е единствената земја на Западен Балкан со висока оценка за криминалот, но и релативно висока оценка за отпорност.
Црна Гора има висока стапка на криминал и релативно ниски резултати на отпорност, додека Босна и Херцеговина има една од најниски резултати на отпорност во Европа.
„Еден од најзагрижувачките наоди е дека државните актери се најдоминантниот тип на криминалци во Западен Балкан“, покажува истражувањето.
Порастот на нелегалните економии во Босна и Херцеговина, Северна Македонија, Србија и на Западниот Балкан генерално, особено почнува од 2018 година, а во Косово и Црна Гора во 2020 година.
„Една од причините за зголемувањето е што меѓународните организации, ЕУ и Советот на Европа, и компаративни глобални индекси како оние на Транспаренски интернешнл и Фридом Хаус, ги истакнаа проблемите на организираниот криминал и корупцијата во нивните извештаи за Западен Балкан во овој период“, се вели во истражувањето.
Земјите од Западен Балкан постигнаа слаби резултати на Глобалниот индекс на организиран криминал за 2021 година. Четири држави од Западен Балкан се рангирани во првите 10 европски земји за криминал: Србија (втора), Црна Гора (четврта), Босна и Херцеговина (петта) и Албанија (деветта).
Според истражувањето, високи резултати се евидентни кај шверцот со луѓе, трговијата со хероин и трговијата со оружје, додека канабисот
и резултатите од трговијата со кокаин се повисоки од европскиот просек.
„Треба да се напомене дека финансискит криминал и сајберкриминалот не се опфатени со Индексот од 2021 година, но ќе се анализира во следното издание, кое ќе биде објавено во 2023 година“.
Помеѓу 2017 и 2022 година, повеќето истражувања во Западен Балкан се фокусираа на отпорноста, односно капацитетот на земјите, клучувајќи ги и државните и недржавните актери, да го спречат и сузбијат организираниот криминал и корупцијата преку политички, економски, правни и социјални мерки и да се ублажат нејзините ефекти врз заедниците.
Помалку истражувања постојат на криминалните пазари како што се трговијата со дрога или криминалот во животната средина.
„Истражувањето за организираниот криминал и корупцијата во Западен Балкан првенствено се фокусираше на националните политики и закони, државно-правни дејствија, структури и рамки за одговор на криминални активности“.
Откако шесте земји од Западен Балкан се вклучија во процесите на пристапување во ЕУ, извештаите најчесто се фокусирани на усогласување на националното законодавство со европското или со оценување на спроведувањето на законите, покажува истражувањето.
Според извештаите на Европската комисија, јасно е дека ЕУ ќе го разгледа напредокот во борбата против организираниот криминал и корупцијата на Западниот Балкан преку завршените судски пресуди и институционални одговори, наместо интервенции на недржавни актери.
„Слабата реакција на институциите, рефлектирана во ниските стапки на судски пресуди за случаите за организиран криминал, е една од главните причини за незадоволството на ЕУ и лошата проценка за отпорноста на Западен Балкан“, вели истражувањето.