Северна Македонија според светскиот индекс на слобода на печатот на „Репортери без граници“ (РСФ) бележи скок од 33 места и се најде на 57-то место. Претходната година таа беше на 90-тото место. Единствено пред Северна Македонија од балканските земји се Хрватска (48-мо место) и Словенија (54-то место).
Од останатите балкански држави, Косово е на 61-вото место со скок од 17 места од претходната година, Црна Гора е на 63-тото место со значителен скок од 41 место, следат Босна и Херцеговина на 67-то место и пад за 9 места од минатата година, Србија со скок од 14 места оваа година се искачи на 79-тото место, додека последни на листата од нашето опкружување се Бугарија на 91-вото место, Албанија која исто така забележува назадување од 20 места и се најде на 103-то место според слободата на печат и Грција на 108-то место со пад од неверојатни 38 места од претходната година кога била рангирана на 70-тото место според светскиот индекс на слободата на печатот на „Репортери без граници“ за 2022-ра година.
20-тиот светски индекс за слободата на печатот објавен од Репортери без граници (РСФ) откриваат двојно зголемување на поларизацијата засилена со информацискиот хаос – односно, поларизација на медиумите која поттикнува поделби во земјите, како и поларизација меѓу земјите на меѓународно ниво.
Изданието на Светскиот индекс на слободата на печатот од 2022-ра година, кое ја проценува состојбата на новинарството во 180 земји и територии, ги нагласува катастрофалните ефекти од вестите и информативниот хаос - ефектите од глобализираниот и нерегулиран онлајн информативен простор кој поттикнува лажни вести и пропаганда.
Во демократските општества, поделбите растат како резултат на ширењето на мислењето на медиумите по „моделот на Фокс Њуз“ и ширењето на дезинформации кои се засилуваат со начинот на кој функционираат социјалните медиуми. На меѓународно ниво, демократиите се ослабени поради асиметријата помеѓу отворените општества и деспотските режими кои ги контролираат нивните медиуми и онлајн платформи додека водат пропагандни војни против демократскит земји. Поларизацијата на овие две нивоа поттикнува зголемена тензија.
Инвазијата на Украина (106-то место) од страна на Русија (155-то место) на крајот на февруари го одразува овој процес, бидејќи покрај физичкиот конфликт му претходеше и пропагандна војна.
Кина(175-то место), еден од најрепресивните автократски режими во светот, го користи својот законодавен арсенал за да го ограничи своето население и да го отсече од остатокот од светот, особено населението на Хонгконг (148-мо место), кое драстично опадна во индексот.
Конфронтацијата меѓу „блоковите“ расте, како што е меѓу Индија (150-то место) и Пакистан (157-мо место). Недостигот на слобода на печатот на Блискиот Исток продолжува да влијае на конфликтот меѓу Израел (86-то место), Палестина (170-то место) и арапските држави.
Поларизацијата на медиумите ги храни и зајакнува внатрешните социјални поделби во демократските општества како што се САД (42-ро место), и покрај изборот на претседателот Џо Бајден. Зголемувањето на социјалната и политичката тензија е поттикнато од социјалните медиуми и новите медиуми, особено во Франција (26-то место). Потиснувањето на независните медиуми придонесува за остра поларизација во „нелибералните демократии“ како што е Полска (66-то место), каде што властите ја консолидираа својата контрола врз јавниот радиодифузен сервис и нивната стратегија за „повторно полонизирање“ на медиумите во приватна сопственост.
Триото нордиски земји на врвот на индексот – Норвешка, Данска и Шведска – продолжува да служи како демократски модел каде што слободата на изразување цвета, додека Молдавија (40-то место) и Бугарија (91-во место) се издвојуваат оваа година благодарение на промената на владата и надежта што ја донесе за подобрување на ситуацијата за новинарите, дури и ако олигарсите сè уште ги поседуваат или ги контролираат медиумите.
Ситуацијата е класифицирана како „многу лоша“ во рекорден број од 28 земји во овогодинешниот Индекс, додека 12 земји, вклучувајќи ги Белорусија (153-то место) и Русија (155-то место), се на црвената листа на индексот (што укажува на „многу лоша“ слобода на печатот) на картата.
10-те најлоши земји во светот за слобода на печатот го вклучуваат Мјанмар (176-то место), каде државниот удар во февруари 2021-ва година ја врати слободата на печатот назад за 10 години, како и Кина, Туркменистан (177-мо место), Иран (178-мо место), Еритреја (179-то место) и Северна Кореја (180-то место).
Генералниот секретар на РСФ, Кристоф Делоар, рече: „Маргарита Симонјан, главен уредник на РТ (поранешна Русија денес), откри што навистина мисли во преносот на телевизијата „Русија 1“ кога рече: „Ниту една голема нација не може да постои без контрола врз информациите. Создавањето медиумско оружје во авторитарните земји го елиминира правото на нивните граѓани на информации, но исто така е поврзано со порастот на меѓународната тензија, што може да доведе до најлош вид на војни. На домашен план, „Фокс Њуз“ претставува фатална опасност за демократиите бидејќи ја поткопува основата на граѓанската хармонија и толерантна јавна дебата. Потребни се итни одлуки како одговор на овие прашања, промовирајќи нов договор за новинарството, како што предложи „Форумот на Информации и демократија“ и усвојување соодветна правна рамка, со систем за заштита на демократските онлајн информативни простори.
Нов начин на составување на Индексот
Работејќи со комисија од седум експерти* од академскиот и медиумскиот сектор, РСФ разви нова методологија за составување на 20-тиот Светски индекс за слободата на печатот.
Новата методологија ја дефинира слободата на печатот како „ефикасна можност за новинарите, како поединци и како групи, да избираат, произведуваат и шират вести и информации во јавен интерес, независно од политичко, економско, правно и социјално мешање, и без закани за нивните физичка и ментална безбедност“.
Со цел да ја рефлектираат сложеноста на слободата на печатот, сега се користат пет нови индикатори за составување на Индексот: политички контекст, правна рамка, економски контекст, социокултурен контекст и безбедност.
Во 180-те земји и територии рангирани според РСФ, индикаторите се оценуваат врз основа на квантитативно истражување за кршењето на слободата на печатот и злоупотребата на новинарите и медиумите, и квалитативна студија заснована на одговорите на стотици експерти за слобода на печатот избрани од РСФ (новинари, академици и бранители на човекови права) на прашалник составен од 123 прашања. Прашалникот е ажуриран за подобро да ги земе предвид новите предизвици, вклучително и оние поврзани со дигитализацијата на медиумите.
Во светлината на оваа нова методологија, треба да се внимава кога се споредуваат рангирањето и оценките за 2022-ра година со оние од 2021-ва година. Собирањето податоци за овогодинешниот Индекс престана на крајот на јануари 2022-ра година, но ажурирањата од јануари до март 2022-ра година беа извршени за земјите каде ситуацијата драматично се промени (Русија, Украина и Мали).