Европските лидери и официјални лица не очекуваат трансатлантските односи да се вратат назад како што беа работите пред Доналд Трамп да биде избран за претседател на САД, но тие очекуваат намалување на јазот меѓу Америка и Европа со Џо Бајден во Белата куќа.
„Односите ќе бидат помалку абразивни и нема да мораме да коментираме на твитови на претседателот со сите големи букви“, изјави висок германски претставник за Гласот на Америка. „Но, има и многу што не дели. Не само што Америка се промени, туку и Европа “, додаде тој.
Но, официјалното лице, кое ја советува германската канцеларка Ангела Меркел и не е овластено да ги брифира медиумите, вели дека постои очекување на многу помултилатералистички пристап од Вашингтон, како и решеност да се поддржи меѓународната рамка заснована на правила што САД ја почитувале долго време пред Трамп.
Ресетирање
Трамп изрази општа недоверба кон мултилатералните организации, навидум враќајќи се на ерата кога моќни, независни национални држави меѓусебно работат на билатерална основа, а не преку меѓународни организации. Бајден се очекува да ја ресетира надворешната политика „Прво Америка“ на Трамп и да врати назад неколку потези на Трамп.
Повеќе од десетина европски претставници и аналитичари консултирани од Гласот на Америка велат дека најголемата промена што ја предвидуваат е тонот и стилот. Бајден, велат тие, тешко дека ќе и пристапи на дипломатијата како на игра во која еден добива а друг губи. Тие сметаат дека Бајден е најпротлантистичкиот претседател од Џорџ Херберт Вокер Буш. Но, тие предупредуваат дека политиката кон Кина може да ги подели двата континента и дека Вашингтон најверојатно ќе остане да инсистира европските членки на НАТО да ги зголемат своите трошоци за одбрана.
Тие предвидуваат, исто така, да има понатамошни спорови околу трговските прашања - вклучително и околу субвенциите за производителите на авиони Ербас и Боинг. И САД и Европа сега се попротекционистички. Бајден на средба со гласачите минатиот месец рече: „Прво Америка ја направи Сама Америка“, но тој се заложи за време на кампањата да избегне какви било нови трговски договори „сè додека не направиме големи инвестиции тука дома, во нашите работници и во нашите заедници “.
Тоа може да биде лоша вест за Велика Британија, која е желна за договор за слободна трговија со САД, кој ќе помогне да се надоместат комерцијалните загуби од Брегзит.
Планот на Бајден вклучува 300 милијарди долари јавни трошоци за зајакнување на истражувањето и развојот во Соединетите држави и дополнителни 400 милијарди долари во програмата за набавки на владата „Купи американско“.
Европејците, исто така, стануваат е попротекционистички и додека се борат со економското влијание на пандемијата на коронавирусите, прибегнуваат кон сè поголеми државни субвенции за бизнисот. Дури и пред пандемијата, лидерите на ЕУ зборуваа за зајакнување на европските лиодери во индустријата за да се конкуренција на американски и кинески фирми.
Дејвид Мекалистер, претседател на комитетот за надворешни работи на Европскиот парламент, смета дека нема огромни разлики во барањата што администрацијата на Бајден најверојатно ќе ги постави на Европа од оние што ги поставува администрацијата на Трамп. Начинот на кој ќе се постават барањата, ќе се смени, - со попријателски насмевки. Ќе нема поттикнување на евро-скептичните популисти на континентот од страна на Белата куќа.
Бајден е навлезен во вредностите на традиционалната американска дипломатија по 1945 година и веќе јасно стави до знаење дека ќе се обиде да ги поправи слабите врски со европските сојузници. Тој потенцираше во предизборната кампања дека на функцијата ќе го врати финансирањето на САД од Светската здравствена организација и повторно ќе се приклучи на Парискиот договор за климатски промени.
„Претседателот Бајден ќе биде многу помирен“, предвидува поранешниот британски дипломат Питер Рикетс. „Тој ќе биде предвидлив“, додаде тој во интервју за британски медиум.
Но, има многу прашања што ќе продолжат да ги делат САД и Европа, вели Ханс Кунднани од британскиот Chatham House. Тој се сомнева дека не сè ќе се врати како што беше пред Трамп - и Америка и Европа се сменија во изминатите четири години како што се појавија структурните промени. Тој го идентификува прашањето за Кина како трн во трансатлантските односи.
НАТО
„Соединетите држави се повеќе се под притисок да посветат повеќе ресурси на Пацификот. И затоа мислам дека за Европејците дебатите што се водеа во последните неколку децении за поголемо споделување на товарот, ќе станат многу поакутни“, рече Кунднани за Гласот на Америка.
Дури и пред Трамп да биде избран, во Вашингтон имаше двопартиски консензус дека Европа треба да преземе поголема одговорност за сопствената безбедност. Бајден, сепак, нема да се вклучи во епизоди на преиспитување на вредноста на трансатлантскиот пакт за одбрана, како што беше во склучајот со Трамп ниту пак преку брутални твитови. Но, европската неподготвеност да помогне во ребалансот на НАТО, најверојатно, ќе остане извор на напнатост, предвидуваат официјални лица и аналитичари.
Разликите околу тоа како да се постапи со Кина веројатно ќе бидат поголеми од прашањето за споделување на одбранбениот товар, вели Кунднани.
„Мислам дека економските односи што ги имаат европските земји со Кина, и тука особено на Германија, исто така ќе станат вистинско прашање во трансатлантските односи“, вели тој. Администрацијата на Бајден „ќе го задржи притисокот врз Европејците во да се одделат од кинеската економија. И мислам дека ќе има голем отпор на тоа во земји како Германија. Мислам дека континентална Европа и Европската унија ќе го видат тоа како еден вид кршење на „европскиот суверенитет“ “, додава тој.
Со оваа оценка не се согласуваат сите консултирани аналитичари за Гласот на Америка. Ставот на Европа кон Кина се менува, вели Кристофер Скалуба од Атлантскиот совет, тинк-тенк со седиште во Њујорк. „Нема толку голем отпор како што можете да очекувате и има широк консензус во Европа за потребата нешто да се стори“, вели Скалуба, кој имаше долг мандат како главен директор за европска и НАТО политика во Пентагон.
Тој вели дека европскиот аларм за Кина се засилил делумно благодарение на агресивната дипломатија на Пекинг. Сега се препознаваат безбедносните ризици од користењето на кинеската технологија во развојот на 5G безжичните мрежи на континентот, како и опасноста за демократските западни сили од недемократскиот ривал што развива водство кога станува збор за технологијата како целина.
Западните дипломати приватно предвидуваат дека администрацијата на Бајден можеби нема да биде во согласност со Европа за односите со Русија или Иран. За последното Бајден сигнализираше дека сака повторно да се приклучи на иранскиот нуклеарен договор од кој Трамп замина, доколку Техеран се врати на линија. Но, некои западни дипломати се сомневаат дека договорот со Иран може да се преструктуира на начин што ќе го задоволи Вашингтон или Сенатот под контрола на републиканците.
Како да се заузда експанзионистичката надворешна политика на Кремљ може да се покаже особено предизвикувачко, велат аналитичари и дипломати, и не само заради раздор меѓу Вашингтон и Европа, но и поради острите разлики помеѓу Централна и З ападна Европа.
„Постои искушение да се размислува за Европа како за унифициран блок, но тоа всушност не е“, вели Кунднани од Чатам Хаус. Трансатлантските спорови се скоро секогаш внатреевропски спорови, вели тој. И тоа се рефлектира кога станува збор за тоа какви стратегии треба да се усвојат кон Путин со Централноевропејците кои сакаат поостар пристап од нивните колеги на Запад, вели тој.
Изградбата на гасоводот „Северен поток 2“ што ги поврзува Русија и Германија ќе остане веројатно извор на иритација не само кога станува збор за трансатлантските односи, туку и во односите меѓу Централноевропејците и Германија. „Русија е потенцијално проблем и за Западот. На Америка ќе и биде потребна европска поддршка, но и на Европејците ќе им треба помош од Американците, особено од Централноевропејците, кои се многу вознемирени за Русија “, вели Кунднани.
Неодамна, Централноевропејците беа згрозени кога го слушнаа Тиери Бретон, еден од еврокомесарите во ЕУ, како вели: „Белорусија не е Европа“, изјава што ја зедоа како одраз на недостаток на западноевропска итност по повеќемесечната конфронтација меѓу белорускиот поддржан од Москва лидер и про-демократските борци.