Брисел – Новиот шеф на НАТО денеска вети дека ќе помогне да се зајакне западната поддршка за Украина и изрази уверување дека може да работи со кој и да биде избран за претседател на САД, најмоќната членка на алијансата, во ноември.
„Не може да има трајна безбедност во Европа без силна, независна Украина“, рече новиот генерален секретар на НАТО Марк Руте во својот прв говор по преземањето на функцијата и ја потврди посветеноста на лидерите на организацијата во 2008 година дека „правото место на Украина е во НАТО“.
Силите на рускиот претседател Владимир Путин напредуваат во истичниот дел на Украина. Украинската армија има несигурно контролирање на дел од регионот Курск во Русија, што обезбеди привремено зајакнување на моралот, но како што се зголемуваат жртвите, таа и понатаму е надмината и огнената.
„Трошоците за поддршка на Украина се далеку, многу пониски од трошоците со кои би се соочиле ако му дозволиме на Путин да го тргне својот пат“,рече Руте, неколку часа откако неговиот претходник Јенс Столтенберг му ја предаде функцијата.
Но, членството на Украина во НАТО останува далечна перспектива. Неколку земји-членки, предводени од САД и Германија, веруваат дека Украина не треба да се приклучи додека води војна. Руте одби да шпекулира за тоа што мора да се случи пред да може да застане меѓу редовите на НАТО.
Руте ја издвои Кина, а особено поддршката на Пекинг за Путин. „Кина стана одлучувачки поттикнувач на руската војна во Украина. Кина не може да продолжи да го поттикнува најголемиот конфликт во Европа од Втората светска војна, без тоа да влијае на нејзините интереси и углед“, рече тој.
Новиот висок цивилен функционер на НАТО, исто така, ја подвлече важноста да се одржи цврста трансатлантската врска меѓу САД, Канада и Европа, со изборите во САД кои ќе се одржат за еден месец.
Анкетите покажуваат дека тоа би било тесна претседателска изборна трка. Тоа би можело да значи и враќање на Доналд Трамп, кој во неговиот последен мандат за ниските трошоци за одбрана меѓу европските сојузници и Канада ја поткопа довербата на земјите-членки на НАТО.
Стана егзистенцијален предизвик, бидејќи помалите членки стравуваа дека САД под Трамп ќе го отфрлат безбедносното ветување на НАТО дека сите земји мора да го спасат секој сојузник во неволја, камен-темелникот на кој се гради Алијансата.
Но, Руте рече: „Многу добро ги познавам и двајцата кандидати“. Тој го пофали Трамп што ги турка сојузниците во НАТО да трошат повеќе и за заострување на нивниот пристап кон Кина. Тој, исто така, го поздрави „фантастичниот рекорд“ на потпретседателката Камала Харис и ја опиша како „многу почитуван лидер“.
„Ќе можам да работам и со двајцата. Каков и да е исходот од изборите“, рече Руте. Кога беше притиснат за посветеноста на Трамп кон другите сојузници, тој отстапи, велејќи само дека и двајцата кандидати „разбираат дека, на крајот, трансатлантските односи се клучни, не само за Европа“.
Запрашан дали Холандија, која штотуку достигна трошење на НАТО од 2% од бруто домашниот производ на својот буџет за одбрана, им даде добар пример на другите сојузници, Руте одмавна со главата и рече „Не. Требаше да го направиме ова порано“.
Столтенберг претходно го пречека Руте во седиштето на НАТО во Брисел за примопредавање на функцијата.
Двајцата, кои првпат седнаа заедно на масата на НАТО пред 14 години како лидери на Норвешка и Холандија, срдечно се поздравија, пред да положат венец на загинатите воени лица, опкружени со знамињата на 32-те земји-членки.
„Марк има совршена позадина за да стане голем генерален секретар“, рече видно емотивниот Столтенберг додека заврши една деценија на функцијата.
„Тој беше премиер 14 години и водеше четири различни коалициски влади, па затоа знае како да прави компромиси, да создаде консензус и тоа се вештини кои се многу ценети овде во НАТО“, рече Столтенберг.
Руте рече дека „едвај чека да дојде на работа“. Меѓу другите негови приоритети, рече тој, се зголемување на трошоците за одбрана и зајакнување на партнерствата што Алијансата ги воспостави со други земји ширум светот, особено во Азија и Блискиот Исток.
Откако стотици вработени во НАТО им аплаудираа на двајцата додека се движеа внатре во големата сала каде што се одржуваат состаноците на Северноатлантскиот совет на ниво на амбасадори, министри или лидери, Столтенберг му помогна на својот наследник да започне со тоа што му подари викиншка газа за употреба кога претседаваат со состаноци.
Столтенберг, 13-тиот генерален секретар на НАТО, ја презеде функцијата во 2014 година, годината кога „малите зелени човечиња“ од Русија се инфилтрираа во Украина. Москва го анектира Кримскиот Полуостров, предизвикувајќи зголемување на трошоците за одбрана на најголемиот светски безбедносен сојуз кој забрза во текот на неговиот мандат.
Неговиот мандат го надмина само холандскиот дипломат Џозеф Лунс, кој помина 12 години на чело на НАТО.
Генералните секретари на НАТО го водат штабот, ја водат работната агенда на алијансата и зборуваат во име на организацијата од 32 нации со еден обединувачки глас. Континуитетот обично е клучниот збор кога тие ја преземаат функцијата.