Европските лидери ветија дека ќе ја казнат Белорусија за нелегалното пренасочување на летот со авион на „Рајанер“ кон Минск, кој превезуваше бегалец критичар на белорускиот претседател Александар Лукашенко.
Лутината се зголеми денес кога се појавија повеќе детали за драматичните настани што доведоа до пренасочување на авионот. Авионот од типот Боинг 737 на Рајанер превезувал 171 патник и членови на екипаж, кој полетал од Атина и летал над Белорусија. Само неколку моменти од напуштањето на белорускиот воздушен простор го пресретнал пилот на белорускиот воен авион Миг-29 и го принудил капетанот да слета во главниот град на Белорусија. Крајната дестинација на авионот била Вилнус, главниот град на Литванија.
Кога авионот слетал во Минск, белоруските службеници за безбедносни служби го привеле 26-годишниот опозициски блогер Роман Протасевич, кој може да се соочи со смртна казна под обвинение за помагање во организирање протести против претседателот Лукашенко. Непосредно пред да слета авионот, тој го дал својот лаптоп и мобилен телефон на пријател за чување, изјавиле патниците на новинарите во Вилнус.
Студентката Софија Сапиега, исто така беше приведена при слетување во Минск. Првичните извештаи сугерираат дека таа е девојка на Протасевич, но извори од опозицијата велат дека тоа не е така.
Во планот за приведување на Протасевич, кој живее во егзил од 2019-та година, најверојатно учествувале и белоруски агенти на КГБ, кои биле присутни на атинскиот аеродром и се качиле во авионот, тврдат активисти на опозицијата.
Грчкото Министерство за надворешни работи во неделата објави изјава во која го опишува присилното слетување како „киднапирање“ што „ги доведува во опасност животот на сите патници во авионот“. Тој став го повтори и САД. Државниот секретар Антони Блинкен, во изјавата ваквиот настан го нарече „шокантен чин“.
Блинкен рече дека „режимот ги загрозил животите на повеќе од 120 патници, вклучително и американски граѓани.
Што се случувало за време на летот
Во објава на интернет пред да ја напушти Атина, Протасевич рече дека го следат агенти на КГБ. Кога авионот влезе во воздушниот простор на Белорусија, агентите на КГБ започнаа расправа со екипажот на Рајанер, инсистирајќи на тоа дека имало импровизирана експлозивна направа“, објави на Твитер Тадеуш Гикан, уредник на активистичката страница на Телеграм.
„На крајот екипажот беше принуден да испрати порака за помош, буквално неколку моменти пред авионот да го напушти белорускиот воздушен простор. Воен авион Миг-29 го придружуваше до Минск “, рече тој. Во локалните извештаи стои дека во операцијата бил користен и хеликоптер Ми-24.
Во соопштението издадено од Рајанер стои дека на екипажот од авијацијата на Белорусија им било соопштено за „потенцијална закана за безбедноста на авионот“ и го пренасочиле авионот за Минск, иако аеродромот во Вилнус бил поблизу. При слетувањето, сите патници биле претресени и летот бил одобрен да го продолжи патувањето пет часа подоцна.
Извршниот директор на Рајанер, Мајкл О’Лири, исто така, рече дека верува дека агентите на белоруската КГБ биле на летот. Во денешното интервју за британски радио-радиодифузер, тој рече: „Се чини дека намерата на властите беше да отстранат новинар и неговиот придружник.
Во понеделникот, Европскиот универзитет за хуманистички науки, ЕХУ, во Литванија, побара ослободување на Софија Сапиега, студентката, која исто така беше принудена да го напушти летот. Во изјавата, универзитетот рече дека таа е приведена од Истражниот комитет во Минск за „неосновани и измислени услови“.
Реакција на ЕУ
Лидерите на ЕУ ќе разговараат за случајот на средбата закажана за денес. „Инцидентот нема да остане без последици“, додаде во изјавата претседателот на Европскиот совет, Чарлс Мишел.
„Можните санкции“ ќе бидат на маса, рече неговиот портпарол. Тие можеби ќе вклучат забрана од надлетувања на белоруски авиокомпании на држави на ЕУ или слетување на аеродромите во ЕУ како и суспендирање на сите летови на авиокомпаниите на ЕУ преку белорускиот воздушен простор. Транзит по копнен пат од Белорусија кон ЕУ исто така може да биде вклучен во забраната, велат претставници на ЕУ.
Од претседателските избори во Белорусија во август 2020-та година, на кои официјално победи Лукашенко, беа осудени како наместени и предизвикаа огромни протести низ Белорусија, ЕУ воведе низа санкции кон земјата.
Литванските обвинители соопштија дека започнуваат кривична истрага за киднапирањето и размислуваат да покренат обвиненија за тероризам. Премиерот на Литванија им изјави на новинарите дека обвинителите интервјуирале патници и членови на екипажот при нивното пристигнување во Вилнус. „Невидената ситуација ќе треба да се испита многу темелно“, рече Ингрида Симоните.
Јавните радиодифузери во Белорусија соопштија дека безбедносните служби откриле дека Протасевич бил на летот, откако неговата девојка испратила фотографија на друг блогер. Протасевич, кој порано работеше за телеграмскиот канал Нексета, неодамна се префрли на друга апликација за пораки од опозицијата, беше во Атина за да известува за посетата во Грција од страна на белорускиот опозициски лидер Светлана Тихановскаја.
„Апсолутно е очигледно дека станува збор за операција на специјалните служби за киднапирање на авион со цел да се приведе активистот и блогерот Роман Протасевич“, рече таа. „Ниту една личност што прелетува над Белорусија не може да биде сигурна во нејзината безбедност“, додаде таа во изјавата.
Според литванските власти, од 171 лице што се качиле во Атина, само 165 слетале во Вилнус. Протасевич, неговата девојка и студентот на ЕХУ се тројца од вкупно шестмината кои не продолжиле во Вилнус.
Другите тројца се најверојатно агенти на белоруската КГБ, велат литвански официјални лица, но има и локални извештаи дека најмалку двајца од нив биле Руси, што предизвика шпекулации во белоруските опозициски медиуми дека тие можеби биле руски разузнавачи.
Facebook Forum