Палестинската милитантна група Хамас започна ненадеен напад од Газа во Израел, што доведе до една од најголемите ескалации на насилството на Блискиот Исток во поновата историја.
Во нападот загинаа најмалку 700 Израелци, додека повеќе од 400 Палестинци беа убиени во акциите на израелската армија во Газа, како одговор на операциите на Хамас.
Америка, Европската унија и другите важни фактори во меѓународната заедница ги осудија нападите и изразија загриженост дека конфликтот не се шири, пред се мислејќи на учеството на уште две милитантни групи, Исламски џихад и Хезболах, кои исто така се активни на Блискиот Исток. .
Што е Хамас?
Хамас, или Движењето на исламскиот отпор, е основано во 1987 година за време на првата палестинска интифада (востание). Движењето има поддршка од Иран, во кој доминираат шиитски муслимани и е приврзаник на идеологијата на Муслиманското братство, која потекнува од Египет во 1920-тите.
Хамас владее со Газа од 2007 година, по кратката граѓанска војна со силите лојални на движењето Фатах предводени од претседателот Махмуд Абас, кој е со седиште на Западниот Брег и исто така ја предводи Организацијата за ослободување на Палестина (ПЛО).
Хамас ја презеде власта во Газа по палестинските парламентарни избори во 2006 година. Оттогаш немаше гласање. Хамас го обвини Абас дека организирал заговор против движењето. Абас го опиша преземањето на Хамас како државен удар. Оттогаш има повеќе конфликти со Израел. Хамас постојано истрела ракети кон Израел, а израелската армија ја бомбардира Газа.
Хамас одбива да го признае постоењето на државата Израел и насилно се спротивстави на мировниот договор во Осло, потпишан од Израел и ПЛО во средината на 1990-тите. Хамас има вооружено крило - Бригадите Из ел-Дин ал-Касам, кои испраќаат вооружени лица и бомбаши самоубијци во Израел. Хамас ги опишува сопствените вооружени акции како отпор кон израелската окупација.
Основачката повелба на Хамас, објавена во 1988 година, повикува на уништување на Израел, иако лидерите на Хамас повремено нудат долгорочни примирја во замена за Израел да се согласи со палестинска држава на територијата окупирана за време на војната во 1967 година. Израел го смета ова за измама.
Покрај Израел, Хамас е прогласен за терористичка организација во САД, ЕУ, Канада, Египет и Јапонија. Хамас е дел од регионалната алијанса составена од Иран, Сирија и шиитската исламистичка група Хезболах во Либан, од кои сите се противат на американската политика на Блискиот Исток и Израел.
Најсилното упориште на Хамас е во Газа, но тој има поддржувачи низ палестинските територии, а неговите лидери живеат во земјите од Блискиот Исток, вклучувајќи го и Катар.
Што е исламски џихад?
Основана е во доцните 1970-ти од Фати Шикаки и Абдел-Азиз Одех. Движењето доби поддршка од Палестинците незадоволни од активностите на ПЛО, на чело со Јасер Арафат. Шикаки беше убиен на Малта во 1995 година, веројатно од израелски агенти.
Групата вети дека ќе го уништи Израел и ќе го замени со исламска држава која ќе се прошири низ она што до 1948 година беше наречено Британски мандат на Палестина, вклучувајќи го Западниот Брег и Газа, кои Израел ги освои во војната во 1967 година.
Исламски џихад добива пари и обука од Иран, а израелските разузнавачки служби проценуваат дека тоа вреди десетици милиони долари годишно. Исламски џихад има седишта во странство, во Бејрут, Либан и Дамаск, Сирија. Акциите на Исламскиот џихад на Западниот Брег, иако во помал обем отколку во Газа, во последно време зачестија.
Исламски џихад ја има втората по големина мрежа на вооружени членови во Газа по Хамас. Тешко е да се дојде до точни и ажурирани податоци, но публикацијата на ЦИА Ворлд Фактбук 2021 наведува дека групата има неколку илјади вооружени членови. Групата има и значаен арсенал на ракети, гранати и противтенковски ракети. Исламски џихад не објавува информации за оружје.
За разлика од Хамас, Исламски џихад не се натпреварува на палестинските парламентарни избори и се чини дека нема амбиции да формира влада во Газа или на Западниот Брег. Израел, САД и европските земји го прогласија Исламскиот џихад за терористичка организација.
Што е либански Хезболах?
Иранската револуционерна гарда го основа Хезболах во 1982 година за да ја „извезе“ Исламската револуција и да се бори против израелската армија која го нападна Либан. Движењето ја следи шиитската исламистичка идеологија и регрутираше членови од либанските шиитски муслимани.
Хезболах го задржа оружјето и по завршувањето на граѓанската војна за да се бори против израелските сили кои го окупираа јужниот дел на Либан, во кој доминира муслиманското шиитско население. Годините на герилска војна доведоа до повлекување на Израел во 2000 година.
Хезболах покажа воен напредок во 2006 година за време на петнеделната војна со Израел. Војната изби откако членовите на Хезболах влегоа во Израел, киднапираа двајца војници и убија неколку други. Во војната, во Либан загинаа 1.200 луѓе, главно цивили и 158 Израелци, главно војници. Хезболах истрела илјадници ракети кон Израел.
Нејзината воена моќ порасна откако се распореди во Сирија во 2012 година за да му помогне на претседателот Башар ал Асад во борбата против главно сунитскиот бунт.
Хезболах поседува прецизни ракети, за кои тврди дека можат да ги погодат сите делови на Израел. Пред две години, лидерот на Хезболах Саид Хасан Насрала изјави дека групата има 100.000 борци.
Иран му дава оружје и пари на Хезболах. Соединетите Американски Држави проценуваат дека Иран му обезбедувал на Хезболах стотици милиони долари годишно. САД го прогласија Хезболах како терористичка организација, како и Саудиска Арабија. ЕУ го смета военото крило на Хезболах за терористичка организација, но не и политичкото крило на движењето.
Властите во Аргентина ги обвинија Иран и Хезболах за убиството на 85 лица во бомбашкиот напад на Еврејскиот центар во Буенос Аирес во 1994 година, како и две години претходно врз израелската амбасада кога беа убиени 29 лица. И Хезболах и властите во Техеран ја отфрлија одговорноста.