За повеќе од половина од граѓаните во Македонија неприфатливо е нивните деца да учат во градинка или во училиште заедно со дете со аутизам. За педесет и пет проценти, пак, децата со посебни потреби не можат да бидат целосно интегрирани во општеството, додека за една петтина од јавноста, неприфатливо е дете со аутизам да биде нивни сосед. Овие истовремено, запрепастувачки и тажни податоци ги открива најновото истражување „Знаења, ставови и практики за вклучување на децата со попреченост во Македонија” на УНИЦЕФ од минатата година.
Во Македонија нема точна статистика колку деца се со оваа состојба. Официјално регистрирани се 140, но претпоставката е дека нивниот број е над 10.000.
Од Македонското научно здружение за аутизам велат дека во земјава не постојат софистицирани начини за дијагностика на аутизмот, како на пример во САД, и дека се случува да има погрешни дијагнози со години.
„Постои огромен број деца, ние секојдевно се сретнуваме со нив, на кои во минатото им била поставена дијагноза, сега, по 6-7 години сфаќам дека немале аутизам“, вели Јасмина Трошанска, потпретседател на Здружението.
Недоволната информираност и игнорантниот однос се главни пречки во комуникацијата и развивање на пријателство и соживот со овие деца, а недоволниот степен на знаење, едукација и соодветни обуки за наставниците во училиштата за работа со децата со посебни потреби ја отежнува инклузијата во образовниот процес, иако искуствата од светот покажуваат дека прифаќањето и интеграцијата во образовнието е најдобар механизам за напредок, социјализација и надминување на некои од пречките кај овие деца. Најголемиот напор за промена на ваквата тажна слика доаѓа од родителите, од некои институции, наставници, дефектолози и психолози, но предрасудите, изолираноста и дискриминацијата и натаму постојат.
Токму една ваква иницијатива покрена група родители за кревање на свеста за третманот на децата со аутизам во општеството, нивните потреби, неопходноста од прифаќање на овие деца во образовниот процес, и инклузија во рамките на општеството. Таа веднаш беше поддржана од Народниот правобранител.
„Нашиот став е јасен и недвосмислен, а тоа е дека децата со аутизам имаат исти права како и другите деца и треба да ги уживаат правата на подеднаква основа, а заради специфичноста на нивните потреби, општетството треба да создаде и да обезбеди услови за непречено остварување на овие права”, врли Васка Бајрамовска Мустафа, заменичка на Народниот правобранител.
Таа открива дека и до нивната Канцеларија, родители поднесувале колективни петиции, со кои бараат децата со аутизам да не учат со нивните деца, откако правото на инклузија е загарантирано и со Законот за основно образование на децата со аутизам.
„Од 109 училишта, 32 проценти имаат стручен тим кој е составен од одделенски наставник, психолог, педагог и дефектолог. Од друга страна 28 отсто од училиштата немаат никаков кадар за децата со аутизам, ниту родителите имаат ангажирано на свој трошок приватен дефектолог кој би можел да работи со децата“, вели Бајрамовска–Мустафа.
Но, родителите на децата со ова развојно нарушување не се откажуваат од намерата нивните најмили да си го најдат свото место „под сонцето“. На маскенбалот по повод Денот на шегата – 1-ви април, тие изготвија групна маска – преправени во црни овци.
„Оваа маска што ја изработивме сите, и децата и ние родителите, сакавме да биде симбол и илустрација на третманот на нашите деца од околината и од општеството“, вели Зоран Кардула, татко на дете со аутизам, додавајќи дека поддршката од јавноста и прифаќањето на нивните деца е од витално значење за нивниот развој и за нивната благосостојба. „Се надевам дека ќе влијаеме и се надевам дека ќе ја подигнеме свеста за тоа како секој поединец постапува кон овие деца. Надежта е она што се будиме секое утро”, вели Кардула.