Активистите за антикорупција и владина транспарентност велат дека новиот американски закон кој им овозможува на федералните обвинители да поднесат кривични пријави против службеници на странски влади кои бараат или примаат мито од американски компании, ќе ја пополни големата празнина во глобалната борба против корупцијата.
Законот за спречување на странска изнуда (FEPA), дел од Законот за овластување за национална одбрана, беше потпишан и стапи во сила од страна на американскиот претседател Џо Бајден во декември.
Поборниците велат дека тоа ќе послужи како многу неопходен додаток на речиси 50-годишниот Закон за странски коруптивни практики (FCPA), кој го прави кривично дело за лица со седиште во САД да плаќаат мито или на друг начин коруптивно да влијаат на странските службеници.
Владата на САД редовно поднесува обвиненија од (FCPA) против американски компании за вмешаност во корупција во странство, но, до сега, имаше ограничена можност да ги казни службениците кои бараат или прифаќаат исплата.
Правните експерти посочуваат дека кога станува збор за прекуграничната корупција, постојат две страни на секоја равенка: страната на „понудата“, населена со компании и поединци подготвени да платат мито и страната „побарувачка“ составена од странски функционери кои бараат или примаат мито. Законот за спречување на странска изнуда (FEPA), за прв пат, експлицитно ја криминализира страната на побарувачката.
Казните вклучуваат затвор, парични казни
Според законот, американските обвинители можат да поднесат обвиненија против секој „странски службеник“ кој бара или прима поткуп од компанија или поединец што работи во САД, дури и ако незаконската активност се одвива надвор од територијата на САД.
Законот предвидува парични казни до 250.000 долари, или три пати повеќе од износот на добиениот поткуп, како и до 15 години затвор. Обвинителите ќе можат да бараат екстрадиција на лица обвинети според законот, во случај на земји кои имаат договор за екстрадиција со САД.
Во случаи кога странски функционер останува надвор од дофат на американските власти, обвинителите би можеле да бараат да ги замрзнат нивните средства и да издадат наредби да бидат уапсени доколку се појават на американска територија или во трета земја со договор за екстрадиција на САД.
Првиот, применлив закон
Целосно очекуваме дека ова ќе биде првиот применлив закон што ќе тргне по странски официјални лица за барање или примање мито, а последиците од тоа се огромни и исклучително позитивни за добрата влада ширум светот.Грејтак, Транспаренси Интернешенал
„Целосно очекуваме дека ова ќе биде првиот применлив закон што ќе тргне по странски официјални лица за барање или примање мито, а последиците од тоа се огромни и исклучително позитивни за добрата влада ширум светот“, рече Скот Грејтак, директор во Транспаренси Интернешнал – САД.
Грејтак изјави за Гласот на Америка дека Транспаренси Интернешанл, која има поглавја во 120 земји ширум светот, забележала позитивен одговор на новиот закон од своите членки.
Многу од тие поглавја известуваат дека нивните матични влади имаат мал капацитет или подготвеност да ги гонат корумпираните функционери, што значи дека голем дел од митото останува неказнето. „Огромното мнозинство [на корумпирани странски функционери], само се извлекуваат со тоа и ги знаеме сите ужасни последици што ги има“, рече Грејтак.
Тој, меѓу другото, ги наведе ниската доверба во владата, политичката нестабилност, економската нееднаквост, еколошката штета и лошите резултати во јавното здравје.
„Значи, ова дава вистинска надеж за оние луѓе дека, ако не можат да ги гонат своите корумпирани службеници дома, сега владата на Соединетите Држави има овластување да тргне по нив, што е потенцијално голема промена на играта“, рече Грејтак.
Години на притисок за законодавство
Законот за спречување на странска изнуда е најважното проширување на законите за поткуп и странски антикорупциски закони во нашата земја во последните децении.Букбиндер, Граѓани за одговорност
Во изјавата испратена преку е-маил до Гласот на Америка, Ноа Букбиндер, претседател и извршен директор на организацијата “Граѓаните за одговорност и етика во Вашингтон“, рече дека неговата организација со години го поддржува воведувањето и усвојувањето на новиот закон и предвидува дека тој ќе има далекусежни ефекти.
„Законот за спречување на странска изнуда е најважното проширување на законите за поткуп и странски антикорупциски закони во нашата земја во последните децении“, рече тој. „Надворешната и домашната корупција се неразделни, а вистинска борба е против двете.
Букбиндер коментираше дека „ние сме оптимисти дека FEPA, која ја криминализира страната на побарувачката на мито, ќе ги натера корумпираните странски службеници двапати да размислат пред да ја внесат таа корупција на американскиот пазар преку барања за мито од американски компании“.
Можни потенцијални идни обвиненија
Експертите велат дека во иднина, гонењето според Законот за спречување на странска изнуда (FCPA) може да биде придружено со обвиненија поднесени според FEPA. На пример, во 2021 година, Одделот за правда покрена обвиненија против жена од САД, вработена во меѓународна агенција за посвојување со седиште во Охајо. Обвинението вклучуваше наводи дека таа плаќала мито на низа јавни службеници во Уганда, вклучително и службеници за условна казна, судски регистратори и судии од високиот Суд со цел да го олесни посвојувањето на деца од Уганда од страна на Американците.
Според Транспаренси Интернешенл, доколку тој случај беше покренат денес, покрај обвиненијата FCPA поднесени против американските учесници во шемата, можеше да се покренат и обвиненија од ФЕПА против учесниците од Уганда.
Во друг пример, Комисијата за хартии од вредност во 2019 година обвини дека компанија за печатење и маркетинг услуги со седиште во Висконсин се вклучила во повеќе шеми за поткуп во Кина и Перу.
Според Законот за спречување на странска изнуда (FEPA), покрај самата акција, обвинителството преку Одделот за правда ќе може да ги гони перуанските и кинеските приматели на мито.