За Гласот на Америка кандидатката за претседателска функција поддржана од „Левица“ зборува за нејзината идеја да ја направи државата независна од НАТО, ЕУ и мирољубиво да коегзистира со другите држави во светот.
Глас на Америка: Зошто мислите дека имате предност пред другите кандидидати за претседател на државата?
Билјана Ванковска: Предноста ќе ја кажат граѓаните на денот на гласањето. Меѓутоа во претседателска кампања моја задача е да ги убедам дека јас сум најдобриот избор. Од тој аспект можам да кажам дека она што противкандидатите го сметаат за мој голем минус, а тоа е немање на активно политичко учество, односно не сум била носител на функција, доаѓам од академија, - мислам дека им паѓа во вода. Бидејќи со самиот факт што веќе неколку претседатели добија без никакво искуство, како на пример претседателот Иванов. Да не зборувам за Обама во САД, кој е професор што стана претседател. Тоа не е никаков аргумент.
Друга работа е што јас, иако сум поддржана од политичка партија во процесот на собирање на потписи, сепак доаѓам од партија која не претендира да биде носител на власт. Силите се такви да таа може да биде некаков фактор во политичкиот контекст во Собранието и Владата, меѓутоа лично јас добивам слободна позиција, како евентуално избран претседател, да бидам во кохабитација со Владата и Собранието во делот на надлежностите. Меѓутоа ќе ја имам апсолутно целосната слобода (зашто) не сум актер на голема партија која ќе ме држи под контрола во однос на некои нивни коалициски договори и слично. Апсолутно слободен човек! Доаѓам со едно беспрекорно портфолио на професор, без никакви дамки во својата кариера. Граѓаните ме познаваат како некој што бил и активист, но и активен коментатор на се` што се случуваше во оваа држава во изминатите 30 години. Се обидувам да не бидам професор и да не држам лекции, туку да допрам до најобичниот граѓанин и оној без образование, на кој ќе му стане јасно за што зборувам и за што се залагам.
Глас на Америка: Дали сте категорична во ставот дека Северна Македонија треба да излезе од НАТО и како замислувате тоа да го изведете ?
Билјана Ванковска: Да, апсолутно сум категорична. Тоа е мој став уште од времето кога се зборуваше дали треба да го промениме името. Јас тогаш бев единствената од академската и интелектуалната фела, која зборуваше дури и со уставно име, дека јас сум за тоа Македонија да не влезе во НАТО, сметајќи на тоа дека сме сиромашна земја, дека сме постконфликтно општество, кое се` уште си ги залечува раните од сопствените збиднувања, и дома и во регионот, и дека ни треба една мирољубива политика, повеќе инвестиции дома, во внатрешните состојби.
Како би го извела тоа? Mногу едноставно. Според членот 13 на Договорот на Северноатлантската Алијанса, се` што е потребно е да се упати еден допис до Стејт департментот, (не до Брисел, до седиштето на НАТО) со кој се известуваат САД дека Македонија би излегла. Секако таа одлука претходно ќе ја одобри Собранието, со 61 глас, што е исто така многу важно. Не е двотретинско мнозинство. Тоа е членот 121 од Уставот на Македонија.
Глас на Америка: Каква политика сметате дека државата треба да води спрема САД и ЕУ и дали сте за продолжување на преговорите со ЕУ?
Билјана Ванковска: Начинот на кој Брисел ги води преговорите на штета на Македонија, постојано наоѓајќи креативни решенија за некои други држави, кои се далеку зад нас во развојот, иако сме ние доволно лоши во тој демократски развој и правниот систем, тие се таму креативни, а кон нас се однесуваат како кон најлошиот ученик или оној најслабиот, оној кој може да го притиснете. Ако продолжат така, ние ќе треба крајно да се понижиме себеси за да дозволиме да не третираат на тој начин. Мислам, еве, тоа нека биде мој дипломатски чекор: Да покажете гордост и да кажете дека не сте подготвени да чекорите на тој начин и под тие услови, за и тие малку да се преиспитаат. Затоа што ние сме значајни и геополитички. Ако сакаа, ќе не` примеа пред 20 години, меѓутоа со нашето поданичко однесување им даваме порака -- со нив можеме се` да постигнеме и нема потреба да се трудиме околу нив--. Односите кон САД -- јас сум за тоа да имаме мирољубива коегзистенција со сите држави во светот, онака како што бара Повелбата на ОН: на база на взаемно уважување, еднаквост, немешање во внатрешните работи. И би сакале повеќе да соработуваме врз база на економските интереси, а не само да има политичка и геополитичка доминација. Нам ни треба развој. Ако САД не се расположени и во моментот се повеќе зафатени со своите избори и со милитаризација и билдање на својот воено-индустриски комплекс, има држави кои имаат можности кда ни дадат шанса за развој.
Глас на Америка: Дали тоа значи приклонување кон сојузите со Русија и Кина, кои важат за авторитарни режими?
Билјана Ванковска: Прашањето на авторитарност и неавторитарност веќе се релативизира. Помина времето во кое униполарниот момент доминираше, кога САД и ЕУ ќе кажеа: овие се демократии, другите се автократии. Сега е се` толку измешано, што јас не знам ни САД каква демократија имаат, кога пред граѓаните ги имаат Бајден и Трамп како единствен избор. Така што за мене тоа не е висок дострел во демократијата.
Глас на Америка: Се залагате за приклучување кон БРИКС и неутралност на државата. Зошто?
Билјана Ванковска: Да, воена неутралност би била алтернатива на ова излегување од НАТО. Почитување на Повелбата. Таму имаме право на самоодбрана, на сопствен одбранбен систем, кој што ќе биде скромен, онолку колку што можеме, затоа што јас мислам дека воена закана е она што нам не ни е на преден план. Ние многу повеќе страдаме од други безбедносни закани, социјални, политички и економски. ... Ништо не пречи да имаме посматрачки статус, да ги развиваме дипломатските односи и да видиме што можеме да искористиме.
Глас на Америка: Велите дека ќе го вратите достоинството на нацијата, а се залагате и за носење на нов, граѓански, устав. Објаснете.
Билјана Ванковска: Тоа е исто така надлежност на претседателот на државата. Ниту еден од моите противкандидати не се повикува на таа одредба во нејзиното цело значење. Дискутираат дали во преамбулата Бугарите ќе бидат внесени. Јас велам дека овој Устав, и практичните резултати кои ги гледаме 30 години од важењето на овој Устав, (покажува дека) е веќе надживеан и не ги дава резултатите кои ни се потребни. Затоа низ една делиберативна демократија, низ еден поширок консултативен процес, бидејќи претседателот не е монарх за да донесе устав, тоа ќе го направи Собранието со двотретинско мнозинство. Но јас можам да иницирам постапка, која на граѓаните ќе им ги отвори очите и ќе видат дека алтернатива има и дека овој наш Устав, кој не` дели во етнички стада, не` води кон федерализација. Mожеме да најдеме некој кохезивен елемент, нешто што како граѓани ќе не спојува, а не како етнички заедници.
Глас на Америка: Како планирате да ја подобритe позицијата на жената во македонското општество, и иматe ли конкретни идеи за тоа?
Билјана Ванковска: За разлика од мојата противкандидатка која инсистира на таа женска агенда, јас се обраќам на сите граѓани без разлика на полот. Самиот факт дека јас се борам во оваа битка е доволен показател дека жените можат, дека жените се доволно храбри, и мислам дека и тогаш кога сме изложени на потсмев, на говор на омраза, на омаловажување, ако една жена достоинствено го изоди овој пат - им дава пример на помладите дека тоа не е ништо страшно. Не сме плачки, нема да кукаме, нема да бараме посебен третман и цвеќиња да ни постилаат по патот. Така што ако јас си го изодам овој пат, без разлика на резултатот, тоа е охрабрување за многу млади жени, кои чекорат зад мене, кои ќе речат: Значи можело да се преживее политичка битка!